Food Business News
Οι επενδύσεις μειώνονται, οι ξένοι επενδυτές αποχωρούν και εγχώριοι έμποροι παίρνουν τον έλεγχο των αλυσίδων σούπερ μάρκετ. Αυτές είναι οι βασικές τάσεις που επικρατούν στην αγορά της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, σύμφωνα με όσα αναφέρονται από το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής Πρεσβείας στο Σεράγεβο.
Οι σημαντικότερες αιτίες για την αποχώρηση των ξένων αλυσίδων είναι το φτωχό επιχειρηματικό-επενδυτικό περιβάλλον και η πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα-αστάθεια, η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης στη χώρα (ιδιαίτερα μετά τις φυσικές καταστροφές του Μαΐου 2014) και η επίδρασή της στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, καθώς και τα υψηλά γραφειοκρατικά και διοικητικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην ανάπτυξη και συνέχιση της επιχειρηματικής δραστηριότητάς τους στη χώρα.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι μεγάλοι ξένοι επενδυτές με πολυετή παρουσία στην αγορά της ΒκΕ, όπως είναι ο βελγικός όμιλος «Delhaize», ο γαλλικός όμιλος «Intermarché» και οι σλοβένικοι όμιλοι «Mercator» και «Tuš» αποφάσισαν να αποσυρθούν από την εγχώρια αγορά, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αφήνοντας μάλιστα κάποιοι εξ αυτών, σημαντικά χρέη προς προμηθευτές και πιστωτές και μεγάλο αριθμό εργαζομένων χωρίς δουλειά.
Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι τους τελευταίους μήνες καταγράφονται πολύ σημαντικές μεταβολές στην εγχώρια αγορά αλυσίδων καταστημάτων λιανικής πώλησης (retail sales, super markets) της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Οι μεταβολές αυτές είναι αποτέλεσμα εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα τόσο στο εσωτερικό της χώρας (με αφορμή το φτωχό επενδυτικό περιβάλλον) όσο και στην αντίστοιχη περιφερειακή αγορά (π.χ. αναδιάρθρωση κεφαλαίου μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων περιφερειακής εμβέλειας) και συνίστανται σε μια σειρά από επιχειρηματικούς σχεδιασμούς, κινήσεις και πρωτοβουλίες -όπως «επιθετικές εξαγορές» ή «τερματισμό επιχειρηματικής δραστηριότητας»- με πρωτοφανείς επιπτώσεις τόσο στο επιχειρηματικό όσο και στο κοινωνικό-οικονομικό τοπίο της χώρας.
Σε ό,τι αφορά το εγχώριο επενδυτικό περιβάλλον, η κυρίαρχη τάση η οποία καταγράφεται τον τελευταίο καιρό είναι αυτή της ανησυχητικής μείωσης των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) στη χώρα και της παράλληλης απόσυρσης μεγάλου αριθμού ήδη εγκατεστημένων ξένων επενδυτών από την εγχώρια αγορά. Σύμφωνα με επίσημα, αναθεωρημένα στοιχεία του Υπουργείου Εξωτερικού Εμπορίου και Οικονομικών Σχέσεων-MOFTER, κατά το α’ εξάμηνο του 2014 οι ΑΞΕ στη ΒκΕ κατέγραψαν ιστορικό χαμηλό 20ετίας. Οι συνολικές ΑΞΕ για το β’ τρίμηνο του έτους ήταν μόνο 40,35 εκατ. ευρώ, ενώ για το α’ εξάμηνο του έτους έφθασαν τα 75,6 εκατ. ευρώ, ποσό που μεταφράζεται σε μείωση της τάξης του 54,3% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2013.
Χαρακτηριστική περίπτωση αποχώρησης που προκάλεσε έντονες κοινωνικές αλλά και πολιτικές αντιδράσεις στη ΒκΕ υπήρξε αυτή του σλοβένικου ομίλου «Tuš d.o.o.», ο οποίος αποφάσισε να τερματίσει την παρουσία του στην εγχώρια αγορά (με δίκτυο 20 μεγάλων καταστημάτων που κάλυπταν όλη την επικράτεια ΒκΕ, η χρήση των οποίων υπαγόταν σε καθεστώς «χρηματοδοτικής μίσθωσης»-leasing) μετά από 8 χρόνια, αφήνοντας πίσω του 600-700 εργαζομένους στο δρόμο και χρέη προς προμηθευτές ύψους περίπου 10 εκατ. ευρώ για παραγγελίες οι οποίες παραδόθηκαν αλλά ουδέποτε εξοφλήθηκαν.
Οικονομικοί αναλυτές εκφράζουν τον έντονο προβληματισμό τους και διατυπώνουν την άποψη ότι οι δυσμενείς εξελίξεις στην εγχώρια αγορά αλυσίδων καταστημάτων λιανικής πώλησης είναι ενδεικτικές του αρνητικού κλίματος στην οικονομία και τις διάφορες παραμέτρους της, το οποίο οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι δεν υφίσταται το κατάλληλο θεσμικό και νομοθετικό περιβάλλον για την προσέλκυση ξένων επενδυτών που θα επενδύσουν τα χρήματά τους στη χώρα με προοπτική παραμονής σε αυτήν. Επιπροσθέτως, υπογραμμίζουν ότι εξελίξεις όπως αυτή της «θορυβώδους» αποχώρησης της «Tuš d.o.o.» θα πρέπει να «κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου» στις αρχές της ΒκΕ ώστε να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να αλλάξει η νομοθεσία, με γνώμονα αφενός την προστασία των εργαζομένων και των πιστωτών που είναι εκτεθειμένοι σε αθέμιτες και παράνομες πρακτικές εκ μέρους ξένων επιχειρήσεων και αφετέρου την αποτροπή στο μέλλον της συνέχισης των πρακτικών αυτών. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επιδείνωση του οικονομικού και επενδυτικού περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με την πολιτική κατάσταση στη χώρα, λειτουργούν μακροχρόνια ως αποθαρρυντικοί παράγοντες για την πραγματοποίηση οιασδήποτε ξένης επένδυσης.
Οι σημαντικές μεταβολές που συντελούνται στην εγχώρια αγορά αλυσίδων καταστημάτων λιανικής πώλησης δεν οφείλονται όμως αποκλειστικά σε εγχώριους παράγοντες αλλά και σε γενικότερες εξελίξεις σε περιφερειακό επίπεδο. Η σημαντικότερη εξ αυτών έλαβε χώρα με την εξαγορά του σλοβένικου ομίλου «Mercator» από τον κροατικό όμιλο «Agrokor», ο οποίος είναι ιδιοκτήτης της μεγάλης αλυσίδας σούπερ μάρκετ «Konzum», με παρουσία και στη ΒκΕ.
Για τη ΒκΕ, η ανωτέρω εξαγορά σημαίνει ότι ο όμιλος «Agrokor», με τα σούπερ μάρκετ «Konzum», γίνεται ο μεγαλύτερος «παίκτης» στη χώρα, καταλαμβάνοντας πλέον το 30% της εγχώριας αγοράς.
Η εδραίωση δεσπόζουσας θέσης από τα «Konzum» σε αγορά ΒκΕ, μέσω της εξαγοράς του «Mercator» ΒκΕ, «ενεργοποίησε» αντίρροπες πρωτοβουλίες από την κυριότερη τοπική επιχείρηση του κλάδου, την «Bingo d.o.o.», η οποία με την εξαγορά των 25 καταστημάτων «Interex» του γαλλικού ομίλου «Intermarché» -που αποφάσισε να αποχωρήσει από ΒκΕ- και των 20 καταστημάτων, του επίσης αποχωρούντος «Tuš», αναμένεται να καταστεί ο δεύτερος μεγαλύτερος «παίκτης» στην εγχώρια αγορά με μερίδιο 20%.
Ανάλογη εξέλιξη, με δυναμική πρωτοβουλία εγχώριας επιχείρησης, σημειώθηκε και στον όμιλο Republika Srpska-RS. Η μεγαλύτερη επιχείρηση του ομίλου, η «TropicGroup», η οποία διαθέτει δίκτυο 13 καταστημάτων με την επωνυμία «Moj Market», εξαγόρασε στις αρχές Αυγούστου 2014 τα 39 καταστήματα «MAXI» και «Tempo» του βελγικού ομίλου «Delhaize BiH».
Οι εξελίξεις που συντελούνται τους τελευταίους μήνες στην εγχώρια αγορά αλυσίδων καταστημάτων λιανικής πώλησης αποτελούν σαφή ένδειξη μιας γενικότερης τάσης αποεπένδυσης και εθελουσίας εξόδου πολλών επιχειρηματικών ομίλων από τη χώρα.
