Food Business News
Της Αθηνάς Κοντογιάννη*
Μπορεί να έχουν περάσει 53 χρόνια από την περίφημη φράση του John Kennedy σε ομιλία του στο Κογκρέσο ότι «καταναλωτές είμαστε όλοι μας», ωστόσο πολλά απομένουν να γίνουν ακόμη για να κατανοηθεί η ουσία της φράσης αυτής. Βέβαια, ο ευρωπαίος νομοθέτης συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία ενός αυξημένου επιπέδου προστασίας για τον καταναλωτή: 29 οδηγίες που ενσωματώθηκαν και 4 Κανονισμοί, από το 1984 και μετά, δημιούργησαν ένα βασικό δίχτυ προστασίας, δίνοντας την ευχέρεια στον εθνικό νομοθέτη να εμβαθύνει και να διευρύνει.
Στο πλαίσιο αυτό, τον Δεκέμβριο του 2014 συντελέσθηκε αθόρυβα μια σημαντική θεσμική πρόοδος: Με το άρθρο 113 παρ. 3 του ν. 4314/2014 αναγνωρίσθηκε και νομοθετικά, μετά από αίτημα του Συνηγόρου του Καταναλωτή, το δικαίωμα της πρόσβασης του καταναλωτή στα προϊόντα και τις υπηρεσίες ως ατομικό δικαίωμα και, ειδικότερα, ως έκφανση του δικαιώματος στην οικονομική ελευθερία, του δικαιώματος στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας αλλά και του δικαιώματος στην ισότητα. H επισφράγιση ήλθε με την εκπροσώπηση της Ανεξάρτητης Αρχής «Συνήγορος του Καταναλωτή» στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Μετά, λοιπόν, από 53 χρόνια αποτυπώθηκε και θεσμικά η διαπίστωση ότι οι καταναλωτές δεν είναι μόνο μια συγκεκριμένα ομάδα με οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά ή μια από τις ομάδες πίεσης: Καταναλωτές – φορείς του ατομικού δικαιώματος της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες- είναι όλοι. Η προστασία των δικαιωμάτων μας ως καταναλωτών αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας, η οποία, με τα όργανά της, υποχρεούται να διασφαλίζει την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους και στον τομέα των ιδιωτικών σχέσεων. Είναι προφανές ότι, στο περιβάλλον της οικονομικής κρίσης που ζούμε, η αναγνώριση αυτή αποκτά μεγαλύτερη σημασία και γεννά πρόσθετη ευθύνη για τη διασφάλιση ελάχιστων εγγυήσεων.
Υπό τα ανωτέρω δεδομένα διαμορφώθηκαν οι δράσεις μας μέσα το 2015 και σχεδιάσθηκε ο προγραμματισμός για το 2016. Το 2015, η Ανεξάρτητη Αρχή «Συνήγορος του Καταναλωτή» και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας, μεταξύ άλλων, εντάχθηκαν στο Μητρώο των αναγνωρισμένων κατά την ευρωπαϊκή νομοθεσία φορέων εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Ολοκλήρωσαν με επιτυχία τρεις ενημερωτικές εκστρατείες: α) για τα δικαιώματα των επιβατών αεροπορικών μεταφορών, β) για την ενοικίαση αυτοκινήτων και γ) για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Υπεγράφη Πρωτόκολλο Συνεργασίας με το Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού για την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών στον τομέα του τουρισμού και με τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών για τον τομέα της υγείας και της ασφάλισης. Η Αρχή έκανε, επίσης, σειρά παρεμβάσεων με προεξάρχουσα την πρόταση για τους δανειολήπτες στεγαστικών δανείων σε ελβετικό φράγκο και για τον Κώδικα Καταναλωτικής Δεοντολογίας.
Το 2016 οι προκλήσεις είναι ακόμη μεγαλύτερες: Σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων της Ε.Ε. για τα θέματα προστασίας του καταναλωτή του 2015 οι Έλληνες καταναλωτές βρίσκονται στην τελευταία θέση των 28 κρατών μελών, τόσο ως προς τη γνώση των δικαιωμάτων τους, όσο και ως προς τη διεκδίκησή τους.
Τα ευρήματα αυτά δημιουργούν πρόσθετη ανάγκη παρέμβασης στον τομέα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των καταναλωτών από την Ανεξάρτητη Αρχή, για το ποια είναι τα δικαιώματά τους, αλλά και για το πώς μπορούν να τα ασκούν αποτελεσματικά. Για τον σκοπό αυτόν υλοποιούνται στοχευμένες δράσεις ενημερωτικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα, με έμφαση στα σχολεία, ώστε τα παιδιά να γίνουν αύριο υπεύθυνοι καταναλωτές. Η περαιτέρω ανάπτυξη της εξωδικαστικής επίλυσης των καταναλωτικών διαφορών που παρέχεται δωρεάν και με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά επιτυχίας από τον Συνήγορο του Καταναλωτή και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδας είναι η απάντηση στη μη διεκδίκηση της ικανοποίησης του καταναλωτή όταν παραβιάζονται τα δικαιώματά του, αλλά και κάθε φορά που αντιμετωπίζει πρόβλημα.
Παράλληλα, ενισχύεται η θεσμική συνεργασία με όλες τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις των προμηθευτών (επιμελητήρια, επαγγελματικές ενώσεις, κάθε είδους παραγωγικοί φορείς κλπ.), ώστε να ενημερωθούν τα μέλη τους για τα οφέλη που συνεπάγεται η ταχεία και δωρεάν διαμεσολάβηση και για τους εμπόρους, ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και να τη στηρίξουν: Ο υπεύθυνος καταναλωτής επιβραβεύει με την επιλογή του τον έμπορο που εμπιστεύεται ότι θα προσέλθει στο τραπέζι της εξεύρεσης λύσης, αν υπάρξει πρόβλημα, δίνοντας και ηθική διάσταση στην κατανάλωση.
Μια ακόμη πρόκληση είναι η ηλεκτρονική επίλυση των καταναλωτικών διαφορών από το ηλεκτρονικό εμπόριο, εγχώριο ή διασυνοριακό, για το οποίο αρμόδιοι ορίσθηκαν ο Συνήγορος του Καταναλωτή και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή Ελλάδος. Η Ε.Ε. αναμένεται να δώσει το «πράσινο» φως μετά τα μέσα Φεβρουαρίου, υπολογίζοντας ότι οι ευρωπαίοι καταναλωτές θα αποκομίσουν περίπου 11 δις ευρώ ετησίως από την πρόσβασή τους στην ευρεία και ανταγωνιστική ενιαία αγορά των προϊόντων και των υπηρεσιών. Είμαστε εδώ για να διασφαλισθεί ότι την ευκαιρία αυτή θα την έχουν και οι έλληνες καταναλωτές.
Αυτές είναι οι πιο μακρόπνοες δράσεις, ενώ παραμένουν οι άμεσες προτεραιότητες, όπως είναι η έναρξη της διαμεσολαβητικής αρμοδιότητας του Συνηγόρου του Καταναλωτή μεταξύ καταναλωτών και πιστωτικών ιδρυμάτων για τα «κόκκινα» μη επιχειρηματικά δάνεια, κατ’ εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας που θα δοκιμασθεί στην πράξη και θα αξιολογηθεί. Η συμβολή στην αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τη στεγαστική πίστη, αλλά και οι έρευνες και καθημερινές παρεμβάσεις για την υγεία και ασφάλεια των καταναλωτών, για τις υπερβολικές και αδιαφανείς χρεώσεις και για κάθε είδους παράνομες, αθέμιτες, και παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές.
*Αναπληρώτρια Συνήγορος Καταναλωτή, Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Καταναλωτή Ελλάδας, Δ.Ν. Δικηγόρος
